اسیب شناسی اعتیاد

کسی که مواد مخدر شیشه‌ به‌ویژه کراک و شیشه مصرف می‌کند، تنها ? سال زنده می‌ماند و حس و حرکت و تارهای صوتی‌اش تخریب می‌شود. اما این به معنی بی‌خطر بودن مواد مخدر سنتی همچون تریاک نیست. بخش عمده‌ای از تریاک و هروئین موجود در بازار ایران نیز آمیخته به ناخالصی‌های شیمیایی است که خطر این مواد را مضاعف می‌کند. پروفسور علی گرجی، استاد دانشگاه مونستر آلمان در رشته تحقیقات مغز و اعصاب که بین سال‌های 1377 تا 1387 در بخش مسمومین بیمارستان امام رضای مشهد مشغول انجام وظیفه بوده، از تجارب خود در ایران می‌گوید: «در آن زمان پودرهای مختلفی وجود داشت که آنها را رنگی می‌کردند و در تریاک مخلوط می‌کردند که این خودش عوارض ریوی و تنفسی جداگانه ایجاد می‌کرد و خیلی سریع باعث شوک و مرگ می‌شد. برخی هم دچار آریتمی‌ (بی‌نظمی‌در ریتم) قلبی می‌شدند و ممکن بود بمیرند.

مواد مخدر سیستم تنفسی، حرکتی و توانایی ادراک را مختل کرده و فرد را دچار توهم می‌کند. این مواد باعث اختلال عصبی شده و خواب فرد را مختل می‌کند، در دستگاه گوارش باعث اختلال در فعالیت گوارشی می‌شود و اشتها را تحت تأثیر قرار می‌دهد که به خاطر سوءتغذیه، این افراد در معرض بسیاری از بیماری‌ها، از جمله بیماری‌های سیستم ایمنی قرار می‌گیرند.

هروئین ناخالص که ترکیبی از تریاک است هم همین اثر را دارد ولی مرگ و میر ناشی از مصرف آن به مراتب بیشتر است، چون هروئین را معمولاً تزریق می‌کنند و ناخالصی‌ها را به طور مستقیم وارد رگ می‌کنند. اما مواد مخدر جدید به مراتب خطرناک‌تر است.

کراک در معیارهای بین‌المللی، در آمریکا و اروپا، فراورده کوکائین هست. ولی ماده‌ای که در ایران معتادها به آن کراک می‌گویند، دقیقاً آن کراک اروپا و آمریکا نیست، یعنی فراورده کوکائین نیست، بلکه فراورده مورفینی است که البته ناخالصی‌های فراوانی هم ممکن است در آن باشد یا ممکن است مقادیر کمی هم کوکائین داشته باشد.

شیشه هم معمولاً از هروئین گرفته می‌شود، ولی وقتی کریستالیزه و خیلی شفاف می‌شود به آن می‌گویند کریستال و وقتی ناخالصی آن بیشتر است به آن می‌گویند، شیشه. بنابراین اینها از مشتقات مورفینی هستند که عمدتاً از تریاک یا هروئین تهیه می‌شود.

به طور معمول شیشه اول از هروئین بوده، ولی حالا ممکن است از افدرین تهیه شود، باز اسمش را بگذارند، شیشه. ما در واقع به تظاهرات بالینی بیمار بیشتر توجه داریم تا به اسمی که خود بیمار یا اطرافیانش نام می‌برند و می‌گویند، بیمار این ماده را مصرف کرده است.

ممکن است هروئین را با فراورده‌های دیگری احیانا با ترکیبات آنتی‌هیستامینیک یا بنزودیازپین‌ها که داروها‌ی آرام‌بخش و خواب‌آورند مخلوط کرده باشند.

فراورده‌هایی که به این شکل مصرف می‌شود، اغلب دست‌ساز و خانگی است. مگر آنهایی که از خارج وارد ایران شده است، حالا چه از غرب یا شرق. آنها هم البته اسامی مختلفی دارد و گاهی واقعاً ما نمی‌دانیم که اینها چیست. ولی از روی آثار بالینی بیمار می‌توانیم حدس بزنیم که این باید از چه گروه‌ داروها یا مواد باشد.اگر کراک استاندارد اروپا و آمریکا باشد که کوکائین دارد، آن هم می‌تواند تا حدودی تأثیر داشته باشد. ولی وجود ناخالصی‌ها در اینها باعث می‌شود که بیشتر مثلاً روی تارهای صوتی اثر بگذارد، مخصوصاً وقتی تدخین شود. مثلاً ما در سال‌های گذشته دیده‌ایم که به تریاک سرب اضافه می‌کنند و ما موارد زیادی مسمومیت با سرب در معتادان به تریاک داشتیم و پس از تدخین سرب جذب خون می‌شود و ممکن است عوارض و آثار بدی بگذارد.

اگر معتادین اعتیادشان پیشرفته شود و بعد overdose اتفاق بیفتد یا دُز و مقدار بسیار بالایی را مصرف کرده باشند هر آن ممکن است حیاتشان تهدید شود. یعنی اگر به آنها نرسند و تحت درمان قرار نگیرند ممکن است از بین بروند. ولی اینکه اگر کسی کراک و شیشه مصرف کرد حتماً در ? سال از بین می‌رود، این‌طور نیست. معمولاً ممکن است اگر overdose یا مشکلی پیش بیاید فرد به مرکز پزشکی مجهزی منتقل شده و بتوانند، نجاتش دهند. ولی به هر حال خطرناک است. یعنی اگر تا ? سال از بین نرود و ترک نکند ممکن است بعد از ? سال برایش مشکل‌زا شود و حیاتش را تهدید کند.